Нийтдээ 68,000 км.кв талбайг хамрах дэлхийн хамгийн том дөрвөн нуурны нэгд зүй ёсоор багтах Казахстан улсын нутагт байрлах Аралын тэнгисийн хувь тавилангийн төгсгөлийн эхлэл тэртээх ЗХУ-ын үед буюу 1960 оноос эхэлсэн юм. Харин 47 жилийн дараа буюу 2007 онд уг нуур нь анхны байсан хэмжээнийхээ 10 хувьд хүрэхтэй үгүйтэй талбайд амьтай голтой оршиж байлаа.
5.5 сая жилийн түүхтэй маш эртний нуур хүн төрөлхтний буруутай үйл ажиллагаанас болж 47 жилийн дотор бүрэн алга болсон явдал нь дэлхий дээрхи байгаль орчны гамшигийн хамгийн аюултай жишээ болсон юм. Уг нуур ширгэснээс болж орон нутгийн загасны аж ахуй бүрэн сүйрч эдийн засгийн хүндрэлүүд тулгарлсан бөгөөд загасны аж ахуй эрхэлдэг байсан хүмүүст төрөөс өнөөг хүртэл хийх шинэ ажилыг нь бодлогоор гаргаж өгөөгүй л байна. Түүнчлэн уг бүс нутаг нь маш их бохирдсон бөгөөд ойр орчимд нь хүн амьдрах тун аюултай болсон гэнэ.
Тэртээх 1960 онд ЗХУ-ын Засгийн газар Казахстаны нутаг дэвсгэрт эдийн засгийн өсөлтийн шалтгаанаас будаа, тарвас, үр тариа, хөвөн тарихаар шийдсэн байдаг. Харин уг төслийг амжилттай явуулахын тулд Аралын тэнгисийн тэжээдэг хоёр гол бодох Amu Darya болон Syr Daryain голуудын усны урсгалыг өөрчилсөн түүхтэй. Чухам энэ золисоыг гаргаж байж л Казахстан болон Узбекстан улсууд нь дэлхийн цагаан будаа болон хөвөнгийн хамгийн том экспорлтогчид болсон аж.
Уг төслийн эхлэл 1940 оноос эхэлсэн гэж үздэг бөгөөд ЗХУ дайны жилүүдэд давхар усны сувгуудыг холбож байсан бөгөөд олон улсын стандарт гэж мэдэхгүй орой бусгайй цагт уг байгууламжуудыг тун буруу барьсан нь их хэмжээний усны алдагдалын эх үүсвэр болсон юм. Аралын тэнгисийг тэтгэх үлдсэн хэмжээний багахан уснаас их хэмжээгээр эргээсээ халих эсвэл халуунд ууршиж байсан тул уг тэнгисийн эх сурвалж бараг тасалдах хэмжээнд хүржээ. Аралыг тэтгэх ёстой байсан усны 12 хувь нь л Аралын тэнгист очдог байсан байна.
Түүхэн баримтуудыг авч үзвэл Аралын суваг нээгдсэн цаг буюу 1960-1970 оны хооронд усны түвшин 20 см-аар багассан байдаг. Харин 1970-1980 он хүртэл 50-60 см-аар буурсан байдаг бол 1980-1990 он гэхэд 80-90 см-аар усны түвшин багассан тухай тэмдэглэн үлдээсэн байна. Тэгэхээр уг нуур сүйрэх үйл явц 1960-2000 оны хооронд 40 жилийн турш үргэлжилсэн гэснэ үг.
Гэхдээ энэ бүхэн тухайн цагийн Зөвлөлтийн эрх баригчдын хувьд тийм ч сонин зүйл байсангүй. 1964 онд угс төсөл хэрэгжиж эхэлсэний дараа төслийн удирдагч асан Aleksandr Asarin “Энэ бол манай их гүрний дараагийн тав түүний дараах таван жилийн төлөвлөгөөнд багтсан том төсөл, иймд ямар ч ард түмний төлөөлөл төр засгийн бодлогийг эсэргүүцэн үг дуугарч чадахгүй, хэдий тэд Аралын тэнгисийн эмгэнэлт хувь тавиланг мэдэж байсан ч” хэмээн илтгэлийн үеэр хэлсэн байдаг.
Аралын тэнгис 1989 он(зүүн тал), 2014 он (баруун тал)
